W tym tygodniu miało być o czym innym. Myślałam, że będzie lekko i przyjemnie. Ale nie. Nie mogę. Może to kwestia charakteru, a może wykształcenia… W końcu spędziłam lata studiując Arabistykę i Islamistykę. Więc chociaż Afganistan nigdy nie był bezpośrednim obiektem moich zainteresować, to już relacje międzykulturowe Wschód-Zachód, Islam oraz terroryzm islamski TAK. Pisałam nawet magisterkę o Państwie Islamskim.

Dlaczego uważam, że mam prawo zabrać głos?

Cóż, w zasadzie każdy ma. Mimo wszystko, jeszcze nadal żyjemy w kraju względnie wolnego słowa. Oczywiście na kanwie NEWSów teraz każdy interesuje się sytuacją w Afganistanie, tyle że moim zdaniem 90% całkowicie tego tematu nie rozumie. Żeby zrozumieć to, co aktualnie tak się dzieje, nie wystarczy cofnąć się do 2001 kiedy to USA przeprowadziło inwazję na Afganistan. Tu trzeba cofnąć się dziesiątki, setki, a czasem i tysiące lat wstecz. Z wykształcenia jestem magisterm Arabistyki i Islamistyki. Pracowałam jako niezależny konsultant dla Ministerstwa Obrony Narodowej, więc chyba nie wzięli mnie przez przypadek…

Co przeciętny Polak wie o Afganistanie?

Islamiści. Talibowie. Dżihad. Wojna. Bieda. Kobiety w burkach. – to chyba główne skojarzenia. Niektórzy może także kojarzą, że polskie wojsko stacjonowało w Afganistanie. Misja rozpoczęła się w 2002, a skończyła w czerwcu 2021. A czy wiesz, że?

– Afganistan ma powierzchnię ponad 2 Polsk?

– Nie jest krajem arabskim? Większość to Pasztuni (42%)

– Afganistan wzbogacił się dzięki położeniu na Jedwabnym Szlaku?

– zanim rozwinął się tu Islam, większość ludności praktykowała Buddyzm i Zaratrustrianizm?

Historycznie

…z Afganistanu wywodzi się wiele potężnych imperiów o których nas nikt na historii nie uczy.

• 250 – 130 r.p.n.e. hellenistyczne królestwo Greko-Baktyjskie; mieli nawet swoje monety
• 78 – 240 w.n.e. indoeuropejskie królestwo Kuszanów, które zajmowało sporą część Azji, w tym Indii po śmierci wspaniałego cesarza Aśoki
• 1290 – 1320 Khaldżis agfańsko-tureckiego pochodzenia rządzili Sułatantem Delhi

Stąd pochodzi piękny granatowy kamień LAPIS LAZULI

Islam

To temat bardzo trudny, ale mnie osobiście bliski. Jeśli ktoś myśli, że jedyny podział tej religii to na Sunnitów i Szyitów, to ogromnie się myli. Ilość mniejszych podziałów i sekt jest chyba nie do policzenia. Generalnie uznaje się, że Szyici są bardziej liberalni, a Sunnici konserwatywni. W Afganistanie mamy owszem Sunnitów, ale w wydaniu DEOBANDYCKIM (szkoła teologiczna wywodząca się z XIX Indii) pomieszanym z saudyjskim WAHHABIZMEM (widocznym chociażby w strojach kobiet), który pojawił się w Afganistanie wraz z pieniędzmi z Arabii Saudyjskiej. Podobna rzecz dzieje się obecnie w Indiach – stroje ze zdjęcia są codziennością.

Talibowie

Słyszymy teraz w mediach, że władzę przejmują Talibowie. Każdy od razu myśli “a, Talibowie, czyli terroryści”. A kim faktycznie są ci Talibowie?

Taleban to dosłownie student lub uczeń, bo organizacja pierwotnie składała się gównie z uczniów muzułmańskich szkół koranicznych tzw. MADRAS. Ta ultra ortodoksyjna grupa zaczęła przejmować władzę w Afganistanie w latach 90′ po opuszczeniu Afganistanu przez Sowietów. Szybko zyskali poparcie ludności lokalnej, zwłaszcza PASZTUNÓW, którzy wspólnie mieli zaprowadzić porządek w kraju. Większość pochodziła z Pakistanu. Ich rządy wówczas uznały Arabia Saudyjska, Pakistan i Emiraty Arabskie…

Szariat

A w zasadzie Szaria, to muzułmańskie prawo bazujące na zapisach z Koranu i Hadisów (zapisów słów i poczynań proroka Muhammada). Po arabsku określa się je wręcz prawem boskim. Początkowo były 4 szkoły prawne, które specjalizowały się w interpretowaniu tych zapisów, czyli tzw. IDŻTIHADZIE. Przyjmuje się, że w X wieku zamknięto bramy idżtihadu by zakończyć dyskusje i modyfikacje, można więc uznać, że niektóre założenia tego prawa są nieco nieaktualne. Oczywiście nadal mamy uczonych i sędziów, którzy decydują co w społeczności muzułmańskiej jest dozwolone a co nie, ale w Afganistanie przynajmniej powierzchownie widać ogromne przywiązanie do dawnych tradycji.

Pasztunwali

Czyli “kodeks życia Pasztuna” to tradycyjne prawo, którym posługuje się ludność Pasztuńska (42% Afganistanu) od I tysiąclecia p.n.e.! Jego zasady nie wiele się zmieniły, bo rezydująca na wschodzie Afganistanu i zachodzie Pakistanu ludność skutecznie izoluje się od świata dzięki górskim terenom. To prawo plemienne, pokojowe, które zyskało złą sławę przez Talibów. Podobnie stało się z Islamem. Talibowie z jednego i drugiego wyciągnęli nie te najlepsze cechy, jak ochrona życia kobiety, ale to co im pasowało i zinterpretowali je na własne potrzeby o czym ludność Pasztuńska przekonała się znacznie później.

Kto zaczął międzynarodową wojnę?

Teoretycznie zaczęło się już od Brytyjczyków, którzy stacjonując w Indiach bali się wpływów sowieckich poprzez Afganistan, więc ciągle go dręczyli. Sowieci realnie dotarli do Afganistanu dopiero w 1979 (32 lata po opuszczeniu Indii przez Brytyjczyków) i stanowili zagrożenie jedynie dla lokalnej ludności. W Wojnie Afgańskiej Sowieci wraz z “demokratycznym” rządem Afganistanu wymordowali ok 2 milionów ludzi, a kolejne miliony uciekły do Pakistanu i Iranu. Trwała Zimna Wojna, więc oczywiście pojawili się (nieoficjalnie) Amerykanie, którzy wsparli MUDŻAHEDINÓW – islamskich bojowników walczących z Sowietami.

Miało być dobrze, a wyszło jak zawsze…

Afganistan to nie jedyny przykład kraju, któremu ktoś chce “pomóc”, a kończy się tragedią. Problem polega na tym, że mocarstwa nie uczą się ani na cudzych ani za swoich błędach. Zaledwie w 1975 Amerykanie opuszczali Wietnam po zrujnowaniu go trwającą prawie 20 lat wojną, a już chwile później mieszali się w sprawy Afganistanu. Biliony dolarów i niezliczone ludzkie życia dały ostatecznie zerowy bilans dla Afganistanu, który zaczynał z Talibami i na Talibach skończył. Szkolenie wojska? Super! Tylko to wojsko wiedziało, że nie ma szans liczebnie i technologicznie, więc zwiało…

Jak Amerykanie pomogli Afgańczykom?

Ogromnie! Bo tak łącząc kropki od czasu Wojny Afgańskiej w latach 1979 – 1989 to dzięki ich wsparciu finansowemu i militarnemu wzmocniły się bojówki wojowników muzułmańskich. Byle tylko wygrać z Rosjanami. To na kanwie mudżahedinów wyrośli Talibowie, a ludzie mieli dość obcych krajów mieszających się w ich życie, więc woleli popierać Talibów niż siły NATO. Przynajmniej początkowo. A potem był 11/9 i USA przeprowadziło inwazję na Afganistan, który uważali za kolebkę terroryzmu. Trzeba było znaleźć kozła ofiarnego i pokazać biceps na arenie międzynarodowej. Poszukiwania bin Ladena były świetną wymówką, tak jak broń atomowa w Iraku…

Jaka jest reakcja świata na obecną sytuację?

• Indie: “Przyjmiemy wszystkie mniejszości religijne oraz Indusów chcących wrócić do kraju”; ambasada już ewakuowana
• USA: “Nie możemy walczyć w wojnie, w której sami Afgańczycy nie chcą walczyć. To była dobra decyzja”
• Unia Europejska: “Jesteśmy zaniepokojeni i zszokowani obrotem spraw w Afganistanie.”
• ONZ: “Musimy rozmawiać by stworzyć nowy rząd i zaprzestać pogwałceń praw człowieka”
• Chiny: “Szanujemy wybory i decyzje Afgańczyków. Liczymy na przyjacielskie kontakty sąsiedzkie.”

Powiedzmy sobie szczerze – to co się dzieje w Afganistanie nie jest wcale szokiem dla organizacji międzynarodowych

Niezależnie od tego co teraz mówią głowy państw i reprezentanci ONZ, Unii Europejskiej, NATO i całej reszty – nikt nie jest w szoku, bo ta klęska była do przewidzenia od lat. W kraju, w którym brakuje wszystkiego i który leży na ekonomicznym dnie próbujemy siać trawę na pustyni – do tego sprowadzały się działania Amerykanów i NATO. Czy Afganistan po tych 20 latach zyskał świetną infrastrukturę? Czy poziom edukacji jest na zachodnim poziomie? Czy nauczono ludzi wykonywania praktycznych zawodów? Czy wsparto rozwój technologiczny kraju?

8 paradoksów amerykańskiej obecności w Afganistanie

1. walczymy z korupcją jednocześnie wpompowując miliardy dolarów w gospodarkę
2. wyeliminowujemy bezkarność i zachowujemy bezpieczeństwo, nawet kosztem wzmocnienia skorumpowanych podmiotów
3. wzmacniamy afgańskie siły zbrojne technologią i sprzętem, ale ograniczyć jego ilość by byli w stanie to sami ogarnąć
4. dajemy nieumiejętnemu rządowi Afgańskiemu kupę kasy do zarządzania odbudową kraju, ale nie tłumacz jak, by sami się nauczyli
5. budujemy od podstaw wiarygodny system wyborów, ale jednocześnie zostawiamy w tym zakresie niezależność afgańskim instytucjom
6. oczekujemy natychmiastowych zmian w systemie zarządzania krajem, ale jednocześnie dajemy Rządowi wieki na przystosowanie się
7. ograniczamy uprawę maku na opium, ale nie potrafimy znaleźć dla farmerów równie lukratywnej opcji upraw
8. walczymy o prawa i niezależność kobiet i dajemy im dostęp do edukacji, ale tak by jednocześnie respektowały swoją wiarę i tradycje…

No więc skąd ci Talibowie mają kasę?

• przede wszystkim z narkotyków – Afganistan produkuje 90% światowej heroiny; co najciekawsze znaczny wzrost zanotowano od 2001 roku (w tym samym roku weszli tu Amerykanie). Maki porastają tu więcej ziemi niż kakaowce w Ameryce Południowej. W 2020 oszacowano wartość tutejszego rynku opiumowego na 6,6 miliarda USD. Początkowo Talibowie palili pola maków, ale po wejściu Amerykanów uświadomili sobie, że to świetny sposób na wysokie zarobki, więc z roku na rok uprawy się powiększają a produkcja rośnie. Ciężko jednoznacznie oszacować ile na sprzedaży narkotyków zarobili Talibowie.
• z górnictwa, ale nie chodzi tu o wydobycie węgla kamiennego. Afganistan ma ogromne złoża minerałów, złota i kamieni szlachetnych. Afgański rząd nigdy porządnie nie zainwestował w przemysł wydobywczy, a Talibowie tak! Na czym trzymają obecnie rękę? Na pęknie niebieskim lapiz lazurze, na złocie, na ołowiu, żelazie, cynku, marmurze… Już teraz zarabiają na tym 400 milionów USD rocznie, a teraz jeszcze przejęli kontrolę nad regionem Kabulu, w którym znajduje się LIT – niezbędny do produkcji czystej energii i wdrażania nowych technologii na świecie – dlatego Chińczycy liczą na dobre stosunki z nowym rządem Islamskiego Emiratu Talibów.

Możemy zapytać ich! Bo od 2016 roku Talibowie mają oficjalnego ministra finansów, który skutecznie zarządza ich zasobami i zwiększa zyski. Jeśli więc poszukać, trafiamy na oficjalne sprawozdanie finansowe Mullaha Yaqooba, w którym czytamy, że w roku finansowym 2019 – 2020 dochody były następujące:

• 464 mln USD z przemysłu wydobywczego
• 416 mln USD z narkotyków
• 240 mln USD od prywatnych darczyńców
• 240 mln USD z eksportu
• 160 mln USD z podatków
• 80 mln USD z nieruchomości

A skąd mają broń?

Tutaj znowu opcji jest kilka. Pierwsza, pewna wersja jest taka, że przejmują sprzęt wojska i policji, która otrzymała je od Amerykanów i innych stacjonujących w Afganistanie wojsk. Gdy zdobywają nowy teren, najpierw otwierają więzienia, a potem przejmują kontrolę nad jednostkami policji i wojska. Sporo broni jest szmuglowana w “podarku” od innych grup terrorystycznych i sympatyzujących z Talibami grup. Trzecia opcja – moim zdaniem bardzo prawdopodobna – to od Rosjan. Tak twierdzą też amerykańskie służby specjalne, ale oczywiście Rosjanie się wypierają.

Tekst: Aleksandra Zalewska, Fot. Cavna stock