Fakty i ciekawostki o trzeciej największej religii świata.

Pierwsze spotkanie z Hinduizmem to dla wielu szok. Kojarzony z dziwnymi bóstwami, niezrozumiałymi rytuałami oraz pełnymi magii legendami Hinduizm zaskakuje i zadziwia. Chociaż wydaje się bardzo chaotyczny, to jego piękno tkwi w bogactwie różnorodności i tysiącach lat tradycji. Hinduizm nie jest łatwy do zrozumienia dla nas, ludzi z Zachodu, ale jeśli podejdziemy do tematu z otwartą głową i bez uprzedzeń, to Hinduizm nas zachwyci – gwarantuję. Ale by to sprawdzić trzeba przyjechać do Indii. Tymczasem przyjrzyjmy się najważniejszym założeniom, krok po kroku.

5000 lat historii

Początki Hinduizmu sięgają co najmniej 5000 tysięcy lat wstecz do terenów doliny rzeki Indus (dzisiejsze Indie i Pakistan), gdzie rozwijała się starożytna cywilizacja Indii. Hinduizm nie ma jednego twórcy czy założyciela, jednego proroka lub nauczyciela. Są  to mędrcy zwani „swami” (lub sadhu), kapłani Bramini i nauczyciele zwani często „guru”, którzy przekazują wiedzę i tradycję, tłumaczą zawiłości pism, wskazują drogę. Najważniejsze jest tu założenie „jeden cel, wiele dróg”, dzięki któremu każdy Hindus może postępować zgodnie z własnym sumieniem. Wyznawcy Hinduizmu uważają, że ich religia nie ma określonego początku i końca, dlatego nazywają swoją wiarę „Wieczną Drogą”. Samo określenie „Hindu” pojawiło się dopiero w VI w.p.n.e. za sprawą Persów, którzy określali tak społeczność Doliny Indusu, co pierwotnie nie miało religijnych konotacji.

Czy Hinduizm ma świętą księgę?

W Hinduizmie występuje kilka ksiąg, które nie do końca określa się mianem „świętych”, a bardziej natchnionych, zawierających wskazówki dla wiernych, którzy chcą prowadzić życie zgodne z wieczną prawdą . Vedy, czyli „wiedza” z Sanskrytu (starożytny język Indii), zostały spisane ok 1500 lat p.n.e. na podstawie przekazów ustnych i te można by nazwać świętymi, gdyż zawierać mają słowa boga. Uważa się, że nie mają one początku ani końca. Do klasycznych tekstów Hinduizmu zaliczamy także Upaniszady, Bhagavad Gite, czy Purany, a nawet znane na całym świecie eposy Ramajana i Mahabharata.

Czy Hinduizm wierzy w duszę człowieka?

Tak. Człowiek jest częścią wszechświata, w którym krąży energia stwórcza zwana „Brahman”, obecna w każdym żywym organizmie. W bardziej uosobionej i personalnej formie nazywa się ona „Atman” co można porównać z duszą. Każda dusza, czy to człowiecza czy zwierzęca, jest częścią energii wszechświata, a tym samym boga-stwórcy, dlatego uczynek przeciw żywej istocie jest bezpośrednim uczynkiem przeciw Bogu. Niektórzy wyznawcy Hinduizmu uważają, że „Brahman” to niespersonifikowany bóg-stwórca sam w sobie, gdy inni wolą widzieć go pod postacią mężczyzny lub kobiety, bóstwa lub bogini. Prawda jest jednak taka, że jest to ogromne uproszczenie, a w religii tej bóg jest damsko-męski, gdyż ani kobieta, ani mężczyzna nie są w stanie sami z siebie dać życia.

Czy Hinduizm jest religią politeistyczną?

Tak i nie. Jak wspomniałam powyżej, wiele osób uważa, że istnieje tylko jeden bóg-stwórca, tymczasem pomniejsze bóstwa są jedynie jego inkarnacjami powstałymi by pomagać ludziom w określonych dziedzinach życia. Dzięki takiemu podziałowi ludziom od zarania dziejów jest też łatwiej pojąć i ogarnąć umysłem. Mamy zatem w Hinduizmie monoteizm w odmianie zwanej „monizmem” gdzie jeden bóg ma wiele wcieleń, inkarnacji, awatarów. Jeśli wchodzić w szczegóły, to mamy 3 główne wersje monoteistyczne, w których głównym bóstwem jest:

• Szakti (Durga) – bogini
• Śiwa – bóg
• Wisznu – bóg

W wersji „politeistycznej” mamy zatem czwarty duży odłam zwany „Smartism”, w którym czci się na równi 5 głównych bogów:

• Surja
• Ganesza
• Szakti
• Wisznu
• Śiwa

W religii też występuje idea „trójcy świętej”, w wersji:

• Męskiej: Brahma, Wisznu, Śiwa – Trimurti
• Kobiecej: Saraswati, Lakszmi, Parvati – Tridewi

Ilu jest Hinduskich bogów?

Niektórzy twierdzą, że aż 33 miliony, ale to lekko przesadzona wersja wynikająca z błędnego tłumaczenia i niepoprawnej interpretacji tekstów. Mamy 33 bogów klasycznych, vedyjskich oraz setki bogów puranicznych, regionalnych, lokalnych. Trzeba także pamiętać, że bogowie mają swoje liczne wcielenia, a nawet jeden i ten sam bóg może mieć kilka imion, co sprawia iż wydaje się nam, że jest ich bardzo bardzo wielu. Najważniejsi Hinduscy bogowie, których warto znać to:

• Szakti: bogini matka. Bogini stworzycielka, od której wszystko się zaczęło. To ona stworzyła pozostałych 3 męskich bogów (Trimurti), a także jest początkiem wszystkich innych bogów i istnień.
  

  Shakti / Durga

• Brahma: bóg stworzyciel. W Indiach czczony tylko w jednym miejscu, w Puszkarze, gdyż został przeklęty przez boginię Szakti, gdy odmówił jej pomocy. To on stwarza wszystko co dobre i złe (w patriarchalnej wersji Hinduizmu). Ma charakterystyczne 4 głowy patrzące w 4 strony świata. Towarzyszy mu gęś/łabędź Hamsa.
  

  Brahma

• Wisznu: to bóg odpowiedzialny za porządek świata – on go napędza i on jest jego opiekunem. W swojej głównej postaci występuje razem ze swoim „rumakiem” zwanym Garuna/Garuda.
  

  Wisznu

• Śiwa: bóg niszczyciel. On jest końcem wszystkiego. Ma trójząb, półksiężyc we włosach oraz trzecie oko. Gdy oko się otwiera, następuje destrukcja. Towarzyszy mu byk Nandi.
  

  Śiwa

• Ganesza: bóg ze słoniową głową, którą uzyskał w nietypowych okolicznościach. Syn bogini Parvati i boga Śiwy. Jego rumakiem jest mysz. Obecny w każdym domu, gdyż chroni przed niepowodzeniami i usuwa wszelkie przeciwności. Dlatego też jego podobizna jest wręczana jako dar na nowy początek życia, biznesu.
  

  Ganesza

• Hanuman: małpi bóg. Bóg opiekun i wierny towarzysz księcia Ramy (8-me wcielenie boga Wisznu) w eposie Ramajana, który pomaga mu odnaleźć porwaną żonę.
  

  Hanuman

• Lakszmi: bogini dostatku i miłosierdzia. Żona Wisznu. Przedstawiana z lotosami, z jedną dłonią błogosławiącą, a drugą obdarowującą.
  

  Lakszmi

Czy każdy mieszkaniec Indii to Hindus?

Nie! Nie każdy mieszkaniec Indii (Indus) to wyznawca Hinduizmu (Hindus). Podobnie nie każdy Hindus to Indus, choć uważa się, że 90% wyznawców tej religii mieszka właśnie w Indiach. Oprócz dominującego Hinduizmu (78%) mamy zatem obecnie ok. 16% muzułmanów, a także wyznawców innych mniejszych i większych religii takich jak Chrześcijaństwo, Dżinizm czy Sikhizm.

Czy w Hinduizmie czci się idole bóstw?

Tak i nie. Wyznawcy tej religii czczą boga jako istotę transcendentną, która nie ma określonej postaci. Jednak, by łatwiej było oddawać bogu cześć, w świątyniach wstawia się „murti” czyli podobizny, symbole, które pomagają zarówno w zrozumieniu idei boga nawet najprostszym umysłom, a zarazem pozwalają skoncentrować się naszej modlitwie. Murti nie są zatem bogami, a jedynie przedstawieniami bóstw, które możemy w bardzo różnych formach spotkać w publicznych i domowych świątyniach. Murti, które potocznie nazywa się idolami, są przeważnie wykonane z kamienia, drewna, metalu lub ceramiki. Święte księgi Hinduizmu określają dokładnie jak powinny być one wykonane, gdzie powinno się je umiejscawiać oraz jak czcić. Wielokrotnie spotykamy się z kontrowersyjnymi formami czczenia murti, w którym składa się krwawe ofiary ze zwierząt, jak w przypadku bogini Kali w Bengalu Zachodnim. Wynika to jednak bardziej z tradycji (wojennej) niż jako takich przykazów religijnych. Czczenie bogów nazywa się „pudża” i w większości wiąże się z modlitwą oraz składaniem ofiar z jedzenia (wegetariańskiego), owoców czy kwiatów.

Jakie są główne założenia Hinduizmu?

Na pewno nie raz każdy słyszał o „karmie”. Karma to nic innego jak energia – dobra lub zła – która materializuje się przez nasze myśli, słowa i uczynki. To co uwalniamy prędzej czy później do nas wraca, może być w tym życiu, a może być w kolejnym. Wiara w odradzanie się naszej duszy to „reinkarnacja”. Hindusi wierzą zatem, że powracamy w człowieczej formie w ramach kręgu życia i śmierci zwanego „samsara”. To kiedy, gdzie i w jakiej formie się odrodzimy to także forma karmy, czyli nagrody lub kary za nasze uczynki z poprzedniego życia. Idea jest jednak taka, że powracamy na ziemię, by naprawić nasze przeszłe błędy. Wszystko to wiąże się z „dharmą” (koncepcja podobna do nowotestamentowej „eusebei”) oznaczającego postępowanie zgodne z wolą i prawem boga. Każda dusza przez reinkarnację zmierza do „mokszy” czyli oświecenia i wyzwolenia z kręgu samsary.

Czy wszyscy Hindusi to wegetarianie?

Nie. Każdy człowiek sam decyduje czy spożywa mięso czy nie, a najczęściej przekonania te wynosi z domu, zgodnie z tym jak wychowali go rodzice. Wyznawcy Hinduizmu powinni trzymać się zasady „nie krzywdzenia”, stąd też wiele osób decyduje się na dietę wegetariańską, by nie zabijać niewinnych zwierzą. Warto tu zaznaczyć, że indyjski wegetarianizm wyklucza z diety także ryby, owoce morza oraz jajka.

Podsumowując

Hinduizm to bardziej droga lub sposób życia, niż skodyfikowane grupa zasad i dogmatów charakterystyczna dla Chrześcijaństwa, Judaizmu czy Islamu. Ile osób, tyle interpretacji, tyle też sposobów na osiągnięcie oświecenia i wyzwolenie duszy. Jest to religia uznająca pluralizm, która nie zakłada swojej wyższości nad innymi religiami i wyznaniami. Hindusi mogą, ale nie muszą chodzić do świątyni. Sami mogą wybrać, którego boga lub bogów czczą i w jaki sposób. Nie ma jednego, określonego dnia w tygodniu kiedy trzeba iść do świątyni, ale wiele osób ma w domu małe kapliczki, w których się modli i składa ofiary. Ważne jest, by być dobrym człowiekiem i okazywać szacunek, dlatego wchodząc do dowolnej świątyni musimy ściągnąć obuwie, zakryć kolana i ramiona, nie robić zdjęć podobiznom bóstw. Zanim ocenisz, zapytaj i zastanów się. A jeśli interesuje Cię ten temat, to przeczytaj także mój artykuł „Oko w oko z bogiem”, w którym opisuję codzienne rytuały Hindusów.

Tekst: Aleksandra Zalewska; Fot. Pinterest