Dzisiaj robimy skok na północ i ruszamy na zwiedzanie niewielkiego, acz urokliwego stanu Pendżab. Dawniej Pendżab miał znacznie większe terytorium, ale zostało ono podzielone pomiędzy Indie i Pakistan, dlatego dziś zachodnia część tego regionu leży w granicach Pakistanu. Obecna powierzchnia kraju to zaledwie 50 tysięcy km2, czyli około 1/6 Polski. Obszar ten zamieszkiwany jest przez 28 milionów ludzi. Sporo Pendżabczyków mieszka zagranicą, głównie w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i USA. Diaspora ta szacowana jest na 10 milionów ludzi. Wywodzi się stąd religia nazywana sikhizmem, a mieszkańcy stanu to głównie jej wyznawcy, ale także hindusi. Historia tego regionu naznaczona jest licznymi perturbacjami, ale dziś możemy dotrzeć tu pociągiem z Delhi i raczyć się bogactwem kultury. Oto moja lista 10 rzeczy, które musisz zrobić w stanie Pendżab.

1. Zachwyć się złotą świątynią

Nie można zacząć zwiedzania Pendżabu od innego miejsca niż magiczny Amritsar. Jest to duchowa stolica wyznawców sikhizmu, z najważniejszą w tej religii złotą świątynią Darbar Sahib. Sama nazwa miasta związana jest z tym obiektem i nawiązuje do znajdującego się tu zbiornika wodnego – „święty zbiornik nektaru nieśmiertelności” w dosłownym tłumaczeniu. Historia miasta sięga XVI wieku, kiedy to zostało ono założone przez czwartego guru sikhów. Ziemię pod budowę miasta miał otrzymać od mogolskiego cesarza Akbara. Do budowy Amritsaru zaangażowano najznamienitszych architektów i artystów z okolic. Sama świątynia warta jest zwiedzenia za dnia, choć często wiąże się to ze staniem w długiej kolejce. Trzeba także zobaczyć ją wieczorem, gdy jest pięknie oświetlona. Oczywiście nie jest to jedyna atrakcja miasta. Jeśli mamy czas powinniśmy zwiedzić z przewodnikiem starą część miasta, by móc podziwiać tutejszą architekturę. Będąc w tej okolicy trudno jest ominąć kuszące orientalnymi towarami bazary. Fani historii współczesnej powinni wybrać się do Muzeum Podziału związanego z podziałem regionu na indyjski i pakistański.

2. Weź udział w niezwykłej ceremonii

Chociaż Pendżab pozostaje podzielony między Indie i Pakistan, braterska więź między mieszkańcami regionu nie gaśnie. Jeśli chcemy poczuć niezwykły klimat tej więzi, musimy wybrać się na granicę Attari-Wagah, gdzie codziennie przed zachodem słońca odbywa się ceremonia opuszczenia flagi. Warto zorganizować wyjazd na granicę wcześniej, by zająć miejsca dające nam najlepszy widok na tę niesamowitą ceremonię odbywającą się tu od 1959 roku. Do 1999 była to jedyna droga łącząca te dwa państwa, a dziś żołnierze z obu stron maszerują dumnie znosząc wysoko nogi w nieoficjalnych zawodach, kto podniesie nogę wyżej. Otwierana jest brama na granicy, a flagi są opuszczane w idealnie skoordynowanym czasie. Po przyjacielskim uścisku dłoni między stronami, brama jest zamykana.

3. Podziwiaj nowoczesną architekturę

Znasz francuskiego artystę-architekta Le Corbusiera? Może kojarzysz jego innowacyjny projekt kaplicy w Ronchamp? To teraz Cię zaskoczę, bo oto w Indiach, w Pendżabie znajduje się całe miasto zaplanowane przez tego modernistycznego artystę. Mowa o nowej stolicy stanu, Chandigharze. Miasto to, inne niż jakiekolwiek indyjskie miasto, zaskoczy i zachwyci nowoczesną sztuką i architekturą. Zwiedzanie warto zacząć od wpisanego na listę UNESCO Kompleksu Kapitolu, gdzie znajduje się słynny Pomnik Otwartej Ręki. To jednak nie jedyne miejsce zaprojektowane przez Le Corbusiera. Całe miasto pełne jest jego pomysłowych budynków. Warto zajrzeć także do fantazyjnego ogrodu artysty Neka Chanda, który stworzył niezwykłe rzeźby z resztek przemysłowych. Dla fanów natury polecam wizytę nad jeziorem Sukhna oraz spacer po Ogrodzie Róż, gdzie jest ich ponad 1500 gatunków.

4. Wyrusz na mokradła

Około 2 godzin drogi od Amritsaru znajdziemy krajobraz z innej bajki. Oto na ponad 4000 hektarów rozciąga się podmokła kraina zwana Harike Wetland. Są to największe w Indiach, sztucznie utworzone przez człowieka mokradła, powstałe w 1952 roku na zbiegu rzek Beas i Sutlej. W 1982 roku mokradła zostały wpisane na listę rezerwatów przyrody, dlatego by wjechać na ich teren potrzebne jest specjalne pozwolenie. Niech Cię to jednak nie zniechęca. Za najpiękniejszy skrawek mokradeł uważane jest jezioro Harike, które przyciąga licznych turystów. Do chwili obecnej odnotowano, iż żyje tu ponad 370 gatunków ptaków, w tym również gatunki zagrożone. Jeśli mamy odpowiedni samochód (terenowy, jeep) możemy wybrać się na przejażdżkę z obserwacją tutejszego dzikiego ptactwa. Najlepszy czas na wizytę tu jest między listopadem a lutym.

5. Przenieś się w czasie

Patiala to nazwa miasta oraz dystrykt, które swoją nazwę zawdzięczają XVIII-wiecznej dynastii – „patti” to skrawek ziemi, „ala” od założyciela maharadży Ali Singha. W XVIII i XIX wieku było to niezależne królestwo sikhów i jeden z najbogatszych regionów Indii. Zwiedzanie warto zacząć od pałacu-fortecy Qila Mubarak. Kompleks pałacowy zajmuje ponad 40 tysięcy metrów kwadratowych, a tutejsza architektura jest mieszanką stylu mogolskiego i radżastańskiego. Ważnym punktem na mapie miasta jest także świątynia bogini Kali, która została wzniesiona, by chroniła mieszkańców przed powodziami. Ciekawa historia wiąże się także z gurudwarą (świątynia sikhijska) Dukh Niwaran Sahib. Miejsce, a dokładnie położona tu wieś, zmagało się z tajemniczą chorobą, która zniknęła, a mieszkańcy zostali uzdrowieni dzięki wizycie dziewiątego sikhijskiego guru. W Pałacu Moti Bagh znajdziemy wspaniałą galerię sztuki, a spacer po dzielnicy Havelivala Mohalla to gratka dla fanów architektury i sztuki. Na tutejszym bazarze warto kupić słynne skórzane pantofelki „dżutti”, ozdobę do włosów „paranda”, a dla panów wygodne, lekkie spodnie „patiala salwar”.

6. Spróbuj lokalnych smaków

Kuchnia pendżabska to same najwyborniejsze dania, znane na całym świecie oraz niesamowite uliczne jedzenie. Nie można odwiedzić Pendżabu i nie spróbować tego:

• Butter chicken to danie z kurczaka w kremowym, gęstym sosie pomidorowym
• Lassi to jogurtowo-mleczny napój, tradycyjnie z wersji wytrawnej, ale serwowany także na słodko oraz z dodatkiem sezonowych owoców, np. mango lassi
• Chole bhature to pyszny gulasz z ciecierzycy serwowany z puszystymi i jednocześnie chrupkimi chlebkami bhatura
• Amritsari fish to ryba smażona w pikantnej panierce
• Dal makhni to potrawka z czarnej soczewicy, gęsta, kremowa i aromatyczna
• Paneer tikka to kostki sera paneer panierowane w sosie jogurtowym i pieczone w formie szaszłyków z kawałkami warzyw
• Sarsong ka saag i makki roti to zimowe danie składające się z gęstej, zielonej potrawki z kapusty sitowatej serwowanej z chlebkiem kukurydzianym

7. Wybierz się na olimpiadę

Jeśli uda Ci się przyjechać do Indii w lutym, koniecznie wybierz się do wioski Kila Raipur. Miejsce to zasłynęło nie tylko w Indiach, ale na całym świecie lokalnymi igrzyskami. Główną atrakcją tej Wiejskiej Olimpiady organizowanej od 1933 są wyścigi zaprzęgów ciągniętych przez woły. Inne niecodzienne dziedziny to podnoszenie roweru zębami, wyścigi traktorów, wyścigi 90-taków, podnoszenie ciężarów przez dzieci. Ważnym elementem są także tradycyjne zabawy uwzględniające osoby w każdej płci, niezależnie od wieku. Skrót olimpiady możesz zobaczyć TUTAJ.

8. Poznaj historię sikhizmu

Jeśli interesuje Cię historia i tradycje sikhizmu, musisz wybrać się do świętego miasta Anandpur Sahib. Położone w pobliżu granicy ze stanem Himachal Pradesh miasto ogrodzone jest XVII-wiecznym fortem. Chociaż wielu może kojarzyć się z centrum pielgrzymkowym, Anandpur Sahib to najlepsze miejsce w Indiach na celebrowanie święta Holi. To nie tylko okazja do bitwy na kolory, ale także zawodów i pokazów tradycyjnych sztuk tanecznych i sztuk walki. Jeśli przyjedziesz tu z innym czasie, to nic straconego. Tutejsze muzeum sikhizmu Virasat-e-Khalsa zachwyci najbardziej wymagającego podróżnika oraz fana architektury.

9. Zobacz pokaz tradycyjnej sztuki walki

Gatka to sztuka walki wywodząca się z Pendżabu. Za jej twórców uważani są muzułmanie, którzy używali gatki podczas podbojów subkontynentu indyjskiego. Sztuka ta została przejęta przez sikhów i nauczali jej sikhijscy guru, aż przejęli ją mistrzowie „ustads”, którzy nauczali gatki na specjalnych arenach zwanych „akharas”. Po drugiej wojnie anglo-sikhijskiej praktykowanie gatki zostało zakazane przez administrację brytyjską. Zakaz zniesiono po tym, jak Sikhowie pomogli Brytyjczykom stłumić powstanie w 1857 roku. Dotychczas używane miecze zamieniono na kije. Używa się także małych okrągłych tarcz. Dla wyznawców sikhizmu jest to nie tylko forma treningu ciała, ale i umysłu. Dziś ta sztuka walki praktykowana jest w dwóch formach – tradycyjnej „rasmi” i sportowej „khel”. Obie wersje są warte zobaczenia na żywo podczas zawodów lub sikhijskich świąt.

10. Weź udział w barwnym festiwalu

Festiwal Baisakhi (lub Vaisakh) to zarówno święto zbiorów jak i sikhijski nowy rok. Data wydarzenia to 13 lub 14 kwietnia. Sikhowie odwiedzają w tym dniu pięknie przystrojone świątynie gurudwary oraz kąpią się z świątynnych zbiornikach lub rzekach. Cała społeczność zbiera się na polach, placach lub ulicach i spędza radosny czas tańcząc, śpiewając i jedząc świąteczne smakołyki. Każdy ubiera się w nowe, barwne ubrania. Mężczyźni zakładają na głowy turbany z charakterystycznymi wachlarzami, które podrygują rytmicznie z czasie tańca. Jednym z ciekawszych elementów są pokazy tradycyjnych form tańca takich jak BHANGRA czy GIDDRA. W świątyni składa się specjalną ofiarę z jedzenia, które potem rozdaje się wiernym. Odbywa się barwna procesja, podczas której po mieście obnosi się świętą księgę, dziesiątego guru, Guru Sahib.

Zaplanuj także podróż do innych indyjskich stanów. Inspiracje znajdziesz tutaj na blogu. Może Madhya Pradesh albo Kerala ?

Tekst: Aleksandra Zalewska, Fot. Pinterest