Pewnie pierwsza reakcja większości będzie dziś – w jakim stanie? No tak, w Indiach jest ich 28 i 8 terytoriów związkowych, a Chhattisgarh jest jednym z tych, o których słyszy się bardzo mało. Jak to zapisać? Jak to wymówić? No nie jest to łatwe, ale po polsku to coś bardziej jak „Czatisgar”. Jest to raczej młody stan, który w 2000 roku wyodrębnił się ze stanu Madhya Pradesh. Oba położone są w centralnej części Indii. Chhattisgarh to stan o powierzchni 43% Polski (135 tys. km2) i populacji równej ok 30 milionów. Jak określiłabym to miejsce jednym zdaniem? Stan świątyń i wodospadów. Ale to także miejsce ważne dla przemysłu Indii z najszybciej rosnącym PKB. Dostarcza reszcie kraju prąd, węgiel oraz stal. Nazwę stanu tłumaczy się jako „chhattis” – 36, „ghar” – fort, czyli 36 fortów. A oto moja lista TOP 10 rzeczy, które musisz zrobić odwiedzając stan Chhattisgarh.

1. Na dzień dobry – natura

Rezerwat przyrody Barnawapara zawdzięcza swoją nazwę dwój wioskom leżącym w jego obszarze – Brnie i Nawaparze. Jego powierzchnia obejmuje 245 km2, a od stolicy stanu Raipuru dzieli go zaledwie 100 km drogi. Przepływa tędy rzeka Jonk, która dostarcza zwierzętom świeżej wody. Dlaczego warto się tu wybrać? Z puntu widzenia flory są to głównie suche lasy liściaste i bambusowe, ale fauna jest za to prze bogata. Poszukiwacze dzikich zwierząt mogą spotkać tu: tygrysy, wargacze leniwe (ssaki z rodziny niedźwiedziowatych), szakale, latające wiewiórki, czterorogie antylopy, lamparty, jeżowce, jelenie, małpy, bizony, hieny czy pytony. Gotowi na safari?

2. Spróbuj lokalnych przysmaków

Tego punktu nie może zabraknąć w żadnym z indyjskich stanów – każdy region ma swoją wyjątkową kuchnię, więc warto wyjść ze strefy komfortu i sięgnąć po nowe smaki, tym razem rodem z Chhattisgarh.

• Muthia określana jest jako pierożki, ale to bardziej forma polskich kopytek z ciasta ryżowego z różnymi dodatkami i przyprawami – popularne danie śniadaniowe
• Aamat to forma popularnej w Indiach polewki zwanej „sambar”. Główny składnik stanowią sezonowe warzywa gotowane z pastą imbirowo-czosnkową. Tradycyjnie przyrządzane w bambusie.
• Chila – to tutejsza wersja południowoindyjskiej „dosy” czyli słonego, chrupkiego naleśnika z ryżu i soczewicy.
• Bara – lokalna odmiana słonych pączków „vada” przyrządzana z fermentowanej soczewicy urad, smażona na niewielkiej ilości tłuszczu
• Faraa – to coś dla miłośników pierogów, bo danie to wygląda dokładnie jak polskie pierogi, tyle że ciasto zrobione jest z mąki ryżowej.
• Tilgur – to propozycja na deser. Prażony sezam miesza się z orzeszkami i cukrem trzcinowym, a następnie formuje kulki. Taka tutejsza wersja sezamków.

3. Wybierz się na trekking

Chhattisgarh posiada wiele niedocenianych tras trekkingowych dla wszystkich fanów spacerów w pięknych okolicznościach natury. Mamy tutaj kilka opcji tras: pierwsza prowadzi do świątyni Jatmai poprzez przyjemnie oceniający trasę las z pocztówkowymi widokami takimi jak piękna kaskada wodospadu, po drodze można także obserwować liczne egzotyczne ptaki; z Raipuru do Gupetshwaru prowadzi przyjemna trasa trekkingowa z widokiem na wzgórza, las i z przyjemnym szumem rzeki w tle, a na końcu czeka nas nagroda w postaci jaskini poświęconej hinduskiemu bogu Śiwie; dla fanów górskich tras poleca się Gadiya, która pozwoli zadbać o nasza kondycję, wyciszyć się, a na koniec napawać niebywałymi widokami ze szczytu.

4. Odwiedź miasto bogini Lakszmi

Sirpur to dziś niewielka wioska w stanie Chhattisgarh, która dawniej była stolicą dynastii Panduvanshi. Pozostałości jej wspaniałej i bogatej historii możemy oglądać dziś w miejscu określanym jako „grupa zabytków Sirpuru” obejmująca obiekty buddyjskie, hinduistyczne i dżinijskie. Nazwę tłumaczy się jako miasto dostatku lub miasto bogini dostatku Lakszmi. Tutejsze zabytki pochodzą z kresu od V do XII wieku. Najnowsze wykopaliska ujawniły obecność 12 buddyjskich vihar (zakonów) z monolitycznym posągiem Buddy, 1 zakon dżinijski z monolitycznym posągiem założyciela tej religii Mahavirem, 22 świątynie boga Śiwy, 5 świątyń boga Wisznu, świątynia bogini Shakti oraz świątynia tantryczna, a nawet podziemny rynek spichrzowy i łaźnię z VI wieku. Kompleks jest niesamowity, bo tutejsza architektura i płaskorzeźby są jedyne w swoim rodzaju.

5. Poznaj tradycje

Stan Chhattisgarh nie należy do popularnych destynacji turystycznych ani wśród osób spoza Indii ani wśród Indusów. Nie jest także łatwo dotrzeć do szczegółowych informacji na temat tutejszych tradycji czy sposobu celebracji świąt, chociaż wiadomym jest, że w regionie tym żyją różne plemiona. Udało mi się jednak trafić na zapiski z bloga jednej podróżniczki, która miała szanse wzięcia udziału w święcie „dushera” (deszera) w dystrykcie Bastar trwającym 10 dni. W jego trakcie lokalna rodzina królewska (maharadżowie) wraz z mieszkańcami Bastar organizują barwy festiwal na cześć bogini Dandeswari, która jest ich patronką. Całość zaczyna się od procesji prowadzonej przez Maharadżę i jego rodzinę – bogini jest obnoszona w palankinie po ulicach miasta przy akompaniamencie muzyki i śpiewów. Procesja dociera do punktu, w którym znajduje się huśtawka z cierniów (tak, z cierniów), a następnie ukazuje się mała dziewczynka z kasty Mirgin-Mahara zwana Kumari – jej ciało zamieszkuje bogini Kachan Devi. Dziewczyna jest sadzana na huśtawce z cierni, ale jej zaklęte ciało nie zostaje zranione. Z tej pozycji błogosławi wszystkich zaczynając od rodziny królewskiej. A to dopiero początek…

6. Schłodź się przy wodospadzie

Jeśli lubisz wspaniałe widoki z chłodną bryzą by schłodzić się w gorący dzień, to stan Chhattisgarh oferuje szeroki wachlarz wyboru wodospadów. Każdy wodospad jest inny, piękny i oferuje odmienne magiczne doznania. Jednym z nich jest Charre Marre (trochę jak czary mary) spadający z wysokości 16 metrów, pod którym możemy się wykąpać. Chitrakote to najszerszy wodospad w Indiach znany jako „Niagara Indii” zlokalizowany w zachodniej części Jagdalpuru. U stóp tego spadającego z wysokości 30 metrów wodospadu znajduje się świątynia boga Śiwy z licznymi lingamami. Thiratharg to znowu wodospad popularny jako miejscówka piknikowa. Zlokalizowany jest on w Parku Narodowym Kanger, dzięki czemu możemy przy okazji wybrać się na małe safari by spotkać tutejsze dzikie zwierzęta.

7. Zrób zakupy w stolicy

Raipur to nie tylko stolica stanu, ale także jego największe miasto. Jest to także centrum regionalnego przemysłu, zwłaszcza stali i aluminium. Oprócz fabryk znajdziemy tu także sporo jezior i świątyń. Miasto to istnieje od IX wieku, więc znajdziemy tu także sporo ruin. Ale Raipur to przede wszystkim jedno z najszybciej rozwijających się miast Indii, w którym znajdziemy świetną infrastrukturę, także tą zakupową. Jeśli lubisz dekorować wnętrza i zmieniać wystrój w przystępnej cenie, to tutaj uda ci się nabyć świetne lokalne produkty takie jak: materiały (bawełniane), kamienne figurki, przedmioty z drewna (również meble), naczynia z brązu, figurki z terakoty. Warto wybrać się na bazar Sadar na którym znajdziemy oryginalną biżuterię i pyszne uliczne jedzenie. Jeśli masz czas to udaj się też na najstarszy bazar Raipuru Gole, który jest najbardziej popularny wśród dziewcząt i kobiet w czasie świąt.

8. Odpocznij w górach

Stan Chhattisgarh niestety nie ma dostępu do morza, więc dla wszystkich poszukujących relaksu świetną opcją jest w wypad w góry. Chirmiri często jest nazywane „rajem na ziemi” chociaż pierwsze skojarzenia z tym miejscem to…kopalnie. Wydobywa się tu węgiel. Mimo to, iż region jest bardzo uprzemysłowiony znajdziemy tu sporo fajnych miejscówek. Niestety baza hotelowa w tym miejscu wciąż pozostawia wiele do życzenia, więc warto dobrze sprawdzić dostępne aktualnie opcje. Obowiązkowym punktem na naszym planie podróży musi być wzniesiona z białego marmuru świątynia boga Jagannatha (wcielenie boga Wisznu). W poszukiwaniu kontaktu z lokalsami warto zajrzeć do wioski Baigapara zamieszkanej głównie przez lokalne plemiona. Oczywiście nie mogłoby zabraknąć tu także wodospadów – Gaurgath i Ramadha są zjawiskowe.

9. Odkryj w sobie grotołaza

Jaskinie to zawsze dobry pomysł w gorące dni – znajdziemy tutaj przyjemny cień, a także wspaniałe wytwory natury. W stanie Chhattisgarh znajdziemy kilka kompleksów jaskiń, a każdy o nieco innym klimacie. Jaskinie Kailash mają 200 metrów długości i zachwycające okazy stalaktytów i stalagmitów. Na niektórych stalagmitach znajdują się nacięcia świadczące o tym, iż były one używane w kulcie boga Śiwy (jako lingam). Kutumsar to jaskinie położone 35 metrów pod ziemią bez dostępu do światła dziennego. Bogate w minerały skały wpłynęły na kolorystykę tutejszych nacieków, a dodatkową atrakcją jest żyjąca tutaj ślepa ryba. Singahnpur i Jogimara to miejsca historyczne. W tutejszych jaskiniach znajdziemy prehistoryczne malowidła ścienne i płaskorzeźby. Chociaż nie są jeszcze dobrze zbadane, to datuje się je na tak stare jak te hiszpańskie. Sitabhaghara to niewielka jaskinia, w której miała rezydować bogini Sita. Znajdujące się w rogu jaskini odciski stóp miały należeć do samej bogini.

10. Zachwyć się architekturą

Na koniec jeszcze jedna, bardzo wyjątkowa świątynia złożona z 4 części. Bhoramdeo czasami porównywana jest z świątynią boga słońca w Konarku w stanie Orisa, ale częściej nazywana jest „Khajuraho” stanu Chhattisgarh. Skąd ten przydomek? Zawdzięcza go płaskorzeźbom ze scenami przedstawiającymi kamasutrę. Ta niewielka, acz niezwykle urokliwa świątynia poświęcona jest hinduskiemu bogu Śiwie, jednak znajdziemy tu także podobizny 10 awatarów boga Wisznu – co jest raczej niecodzienne. Kompleks datowany jest na X-XII wek, a najstarsza budowla wykonana jest z cegły.

Jeśli podobał Ci się ten tekst, zajrzyj także to innych opisanych na blogu indyjskich stanów: Karnataka, Kerala, Tamil Nadu, Maharasztra, Andhra Pradesh, Telangana i Orisa. A już w marcu zapraszam Cię na pyszną wyprawę – SMAKI INDII

Tekst: Aleksandra Zalewska, Fot. Pinterest